Alarmbellen luiden nu de Mekongdelta lager blijkt te zijn dan eerder gedacht en de bodemdaling en de stijgende zeeën een dubbele bedreiging vormen.
De Mekongdelta – de op 3 na grootste delta van de wereld en de plaats waar de machtige Mekongrivier in zee stroomt na een reis door China, Myanmar, Laos, Thailand en Cambodja – is van levensbelang voor Vietnam, zowel economisch als geografisch.
De delta strekt zich uit over 40.577 vierkante kilometer en is mogelijk de laagste ter wereld. Al tientallen jaren is de delta de rijstmand en het centrum voor aquacultuur, die niet alleen voldoet aan de vraag naar voedsel van het land, maar ook voldoende oplevert voor de export.
Verschillende studies hebben de afgelopen jaren gewaarschuwd dat de delta aan het zinken is en in de loop van een eeuw kan verdwijnen. Maar studies die de laatste tijd verschijnen tonen aan dat de verdwijning zich eerder kan voordoen dan gedacht.
Climate Central, een in de VS gevestigde nonprofit nieuwsorganisatie die onderzoek doet en bericht over klimaatwetenschap, onthulde deze week het schokkende nieuws dat het grootste deel van Zuid-Vietnam – inclusief de Mekongdelta en het economisch centrum van het land, Ho Chi Minh-stad – tegen 2050 kan overstromen.
In de studie, gepubliceerd in Nature Communications, stond dat de zeespiegel die in dat jaar wordt verwacht, hoog genoeg is om een gebied dat momenteel huisvesting biedt aan rond de 150 miljoen mensen permanent onder de vloedlijn te laten verdwijnen. Dat betekent dat stijgende zeeën tegen 2050 driemaal meer mensen kunnen treffen dan eerder werd aangenomen.
Het merendeel van de mensen die in de getroffen gebieden wonen, bevindt zich in ontwikkelingslanden in Azië. Voortdurende overstromingen van het kustgebied of permanente watersnood bedreigen gebieden die tegen het jaar 2100 in gebruik zijn door meer dan 10 procent van de huidige bevolking van landen als Bangladesh, Vietnam en vele kleine eilandstaten in ontwikkeling, aldus de studie.
Een groep Nederlandse wetenschappers berichtte in september 2019 dat de Mekongdelta van Vietnam een ‘extreem lage gemiddelde hoogte’ heeft van net rond 0,8 meter boven zeeniveau, wat dramatisch veel lager is dan de 2,6 meter die eerder werd aangenomen naar aanleiding van NASA’s Shuttle Radar Topography Missions-gegevens.
De studie, uitgevoerd door een team van de Universiteit Utrecht, schatte dat de delta bij de huidige verzakkingssnelheid binnen 57 jaar onder 0,8 meter zee kan liggen, waardoor meer dan 12 miljoen mensen moeten verhuizen.
Waterkracht en zandwinning
‘Dat zijn zeer belangrijke uitkomsten, die de beperkte veerkracht van de Mekongdelta aantonen in het licht van klimaatverandering en andere menselijke invloeden in het stroomgebied van de Mekong, met name waterkracht en zandwinning,’ zegt Marc Goichot van het Greater Mekong’s programme van het Wereld Natuur Fonds (WWF).
‘Gezien deze lage relatieve hoogte, de door klimaatverandering veroorzaakte zeespiegelstijging en het feit dat het grootste deel van het gebied van de Mekongdelta nu 3 tot 5 keer sneller zinkt dan dat de zeespiegel stijgt, en dat de erosie van de rivieroever en de kust zo ernstig is en nog verslechtert, is de huidige situatie ernstig en zijn grootschalige, verregaande maatregelen noodzakelijk.’
Dao Xuan Hoc, voorzitter van de Vietnam Academy for Water Resources, zei dat de bevindingen van de wetenschappers van de Universiteit Utrecht ‘zeer zorgwekkend’ zijn.
De bodemdaling van de Mekongdelta was al voor hun ontdekking een ‘groot probleem’ voor Vietnam en nu de kloof tussen de delta en de zee kleiner is geworden, is de situatie nog alarmerender, zei hij.
Tran Ba Hoang, hoofd van het Southern Institute of Water Resources Research, zei dat de gestage verzakking van de delta is bewezen door een aantal onderzoeken, waaronder die van het ministerie van Natuurlijke Hulpbronnen en Milieu en het Noorse Geotechnical Institute.
Terwijl veel plaatsen in de provincies Ca Mau en Soc Trang en Can Tho-stad met 2 tot 4 centimeter per jaar dalen, dalen andere gebieden met 0,1 tot 2 centimeter. Het in 2016 bijgewerkte Scenario voor Vietnam van het ministerie van Milieu wees uit dat de zeespiegel tot 2100 met 1 meter zal stijgen, wat betekent dat de delta nu sneller daalt dan dat, zei Hoang.
Dit kan overstromingen in de kustgebieden verergeren, met name op het schiereiland Ca Mau, waardoor het irrigatiesysteem van de regio ernstig wordt aangetast, zoutwater dieper het binnenland kan binnendringen, landbouw en de aquacultuur worden aangetast en huizen en infrastructuur beschadigen, waarschuwde hij.
Oktober vorig jaar kreeg Can Tho te maken met de ergste overstroming van het stedelijk gebied ooit, met vele straten en huizen in het centrum die 60 centimeter onder water kwamen te staan.
Menselijke invloeden
Een aantal experts en studies gaven het stijgen van de zeespiegel door klimaatverandering de schuld van de verzakking van de Mekongdelta en daarna menselijke activiteiten. Maar inmiddels neigen ze meer naar menselijke invloeden en houden de snelle verstedelijking, zand- en grondwaterwinning en het opwerpen van dammen verantwoordelijk voor de verzakking.
Le Anh Tuan, plaatsvervangend hoofd van het Research Institute for Climate Change van de Universiteit Can Tho, en Hoang van het Southern Institute of Water Resources Research zeiden dat het duidelijk is, dat gebieden met veel bebouwing of waar het grondwater buitensporig is opgepompt de ergste bodemdaling laten zien.
De toename van de belasting als gevolg van snelle verstedelijking en aanleg van veel infrastructuur op de alluviale bodem van de delta is 1 van de oorzaken van de bodemdaling, zei Hoang.
Ky Quang Vinh, hoofd van het Climate Change Office in Can Tho, zei dat overexploitatie van grondwater de bodemdaling heeft veroorzaakt.
‘Het is mogelijk dat mensen in Can Tho niet veel grondwater gebruiken, maar op andere locaties in de delta doen ze dat wel.’
Een onderzoek uit 2016 door de Vietnam Association of Hydrogeology wees uit dat vanaf 2015 het grondwaterpeil met 15 meter was gedaald.
Als in het verleden water kon worden bereikt door rond de 100 meter te graven, moet nu 2 keer zoveel worden gegraven, aldus de studie.
Verzilten
Philip Minderhoud, lid van het onderzoeksteam van de Universiteit Utrecht, zei vorige week dat de kustgebieden van de delta met 2 tot 3 centimeter per jaar dalen en dat binnen 100 jaar de hele delta nog maar 45 centimeter boven zeeniveau zal liggen, wat zeer alarmerend is.
Dit tempo van zinken is veel sneller dan dat van andere grote delta’s van over de hele wereld, zei hij, wijzend op de 0,6 tot 1,1 centimeter van de Mississippidelta in de Verenigde Staten en de 0 tot 1 centimeter van de Povlakte in Italië.
Als de Mekongdelta op deze schaal grondwater blijft gebruiken, zal de regio niet alleen verzakken, maar wat er van het water over is, zal vervuild raken met zoutwater, en tegen 2100 zal de delta verdwijnen of met verzilte grond achterblijven, waarschuwde hij.
Dit komt doordat de winning van grondwater ook de structuren van watervoerende lagen beïnvloedt, zodat zoutwater erin kan doordringen, legt hij uit. ‘Voor elke kubieke meter ontgonnen grondwater zal 12 kubieke meter water verzilten.’
Hij maakte duidelijk dat de talrijke garnalenkwekerijen in de delta veel meer grondwater onttrekken dan is afgesproken. De komende 20 jaar kunnen de kwekerijen hierdoor onder zee komen te liggen. Aangezien garnalen een belangrijk exportproduct zijn, zal dit enorme consequenties hebben voor het levensonderhoud van de lokale bevolking en de economie van het land.
Minderhoud noemde ook de aanzienlijke afname van sedimenten in de delta als een andere reden voor de bodemdaling, die volgens hem te wijten was aan zandwinning en de aanleg van een reeks dammen in de stroomopwaarts gelegen regio’s van de Mekong.
In een periode van meer dan 10 jaar is ongeveer 70 miljoen kubieke meter zand uit de Mekongrivier gewonnen, schreef het WWF vorig jaar in zijn rapport Impacts of Sand Mining on Ecosystem Structure, Process and Biodiversity in Rivers.
‘De gevolgen van zandwinning worden verergerd doordat de rivier een fase van intensieve waterkrachtontwikkeling doormaakt, die geleidelijk de hoeveelheid sediment in de rivier vermindert, met gevolgen voor de ecosystemen, waaronder het Tonlé Sapmeer, de vloedbossen van de Mekong, en de Mekongdelta, die ecologisch en sociaal erg belangrijk zijn,’ aldus het rapport.
In het rapport staat ook dat Vietnam heeft aangekondigd dat het tegen 2020 waarschijnlijk zonder zand komt te zitten en richtlijnen ontwikkelt voor het gebruik van alternatieve materialen.
Het Vietnamese ministerie van Bouw zei eerder dit jaar dat de hoeveelheid bouwzand die vanaf 2016 legaal werd gewonnen bijna 692 miljoen kubieke meter was.
De vraag naar zand was in 2015 nog 50 tot 60 miljoen kubieke meter per jaar en zal naar verwachting stijgen tot 130 miljoen kubieke meter in 2020, berekende het ministerie.
‘Legale bronnen konden maar aan 40 tot 50 procent van de vraag voldoen.’
Het effect van dammen op afzetting van sediment werd afgelopen december bevestigd door een onderzoek door het WWF, het Vietnam Rivers Network en het People’s Aid Coordinating Committee.
Zeespiegelstijging
De onderzoekers van de Universiteit Utrecht zeiden: ‘Terwijl de aanhoudende bodemdaling de relatieve zeespiegelstijging versnelt, neemt de hoeveelheid sediment van de Mekongrivier – als tegenwicht voor de relatieve zeespiegelstijging door afzetting van sediment op de deltavlakte – af, door de damconstructie stroomopwaarts en de afname van orkaanactiviteit in het stroomgebied van de Mekong.’
De snelle vertraging van het bezinken en ophopen van sedimenten bedreigt het voortbestaan van de Mekongdelta, zei Brian Eyler, directeur van het Azië-programma van het in de Verenigde Staten gevestigde Stimson Center, een nonprofit denktank.
Met elke meter zeewaterstijging zou de delta 30 procent van zijn grond verliezen, zei hij op een conferentie in Hanoi in oktober 2019 over de effecten van het Chinese beleid op de Mekongrivier.
In de ASEAN Infrastructure Database van het Stimson Center, die in juni werd vrijgegeven, stond dat er 102 dammen zijn gebouwd in de Mekongrivier, waaronder 11 in China en 64 in Laos, die ook door China zijn gefinancierd. Nog eens 64 dammen zijn in aanbouw.
Die dammen houden water, sedimenten en vissen tegen die tijdens het jaarlijkse overstromingsseizoen stroomafwaarts zouden moeten bewegen.
De Mekong River Commission schat dat de hoeveelheid sedimenten die de delta bereikt, zal dalen van de 143 miljoen ton per jaar in 2007, tot 47 miljoen ton in 2020 en nog slechts 5 miljoen ton in 2040 als alle dammen klaar zijn.
Afgelopen zomer werd de delta getroffen door een maandenlange droogte.
Het jaarlijkse overstromingsseizoen begint meestal eind juli of begin augustus en duurt tot november, wat buitengewone vruchtbaarheid met zich meebrengt in de vorm van slib. Als de overstroming niet of te laat plaatsvindt, raken de landbouw- en visserij-activiteiten in de delta verstoord.
Dit jaar kwam de overstroming later dan ooit, medio september.
Volgens officiële gegevens exporteerde Vietnam vorig jaar voor het recordbedrag van 40 miljard dollar aan landbouwproducten, het meeste afkomstig uit de delta: rijst ter waarde van meer dan 3 miljard dollar, garnalen meer dan 3,6 miljard, pangasius vis voor 2,3 miljard en groenten en fruit ter waarde van meer dan 3,5 miljard dollar.
De regio verbouwt 56 procent van de rijst van het land, wat betekent dat de voedselzekerheid van Vietnam onlosmakelijk verbonden is met het lot van de delta.
Daarom zei het MRC-secretariaat dat als de bevindingen van de Universiteit Utrecht kloppen, de wetenschappelijke gemeenschap en overheidsinstanties moeten overwegen om alle modellen bij te werken, om de effecten en bekkenplanning beter te kunnen beoordelen, door rekening te houden met deze feiten en beter beheer en het verminderen van de verzilting van de delta voor te bereiden.
‘De aanpassingsstrategie en het actieplan voor aanpassing aan de zeespiegelstijging moeten sneller worden uitgevoerd dan we hadden gepland, omdat het probleem van de zeespiegelstijging eerder zal optreden dan verwacht,’ aldus het MRC.
‘Handel nu’
Minderhoud zei dat Vietnam een noodplan nodig heeft om de situatie het hoofd te bieden.
Hij suggereerde dat de regering diplomatiek zal moeten optreden om de negatieve gevolgen van activiteiten stroomopwaarts te verminderen en krachtige maatregelen moet treffen om een einde te maken aan de overexploitatie van zand en grondwater.
Andere dingen die het land zou kunnen doen om wat er over is van de delta te beschermen, omvatten het versterken en vernieuwen van het systeem dat overstromingen tegengaat, het aanplanten van mangrovebossen en het op elkaar afstemmen van de over de delta verdeelde irrigatiewerken, in plaats van selectief dijken te bouwen, zei Minderhoud.
Volgens de Nederlandse ambassadeur in Vietnam, Elsbeth Akkerman, moet Vietnam nu ingrijpen om ernstiger gevolgen te vermijden en is haar land – met vergelijkbare omstandigheden als de Mekongdelta – bereid om te helpen.
Goichot van het WWF zei dat de huidige situatie de belangrijke en dringende noodzaak bevestigt om een regeringsresolutie van 2017, over klimaatbestendige en duurzame ontwikkeling van de Mekongdelta, uit te voeren.
‘In het Vietnamese deel van de delta moet dringend worden gehandeld, door grondwatergebruik en de zandwinning te reguleren en een reeks of grote [natuurlijke] projecten uit te voeren, zoals het herstel van drasland en mangroven, en het verwijderen van dijken die sedimentafzetting voorkomen, ter compensatie van de natuurlijke en door de mens veroorzaakte bodemdaling.’
Premier Nguyen Xuan Phuc vertelde tijdens een regeringsvergadering – die in juni werd gehouden om 2 jaar uitvoering van de resolutie over de ontwikkeling van de delta te evalueren -, dat gebrek aan geld een groot obstakel is voor het bouwen van infrastructuur en het ondernemen van projecten die aanpassing aan de klimaatverandering mogelijk maken.
Hij beval de centrale bank en de ministeries van Planning en Investeringen, Financiën en Milieu een manier te bedenken om financiering uit verschillende bronnen te werven, en zei dat de delta regio prioriteit moest geven aan projecten die de gevolgen van klimaatverandering terugdringen. – VNExplorer [03.11.2019]