Er is een prachtige scène aan het einde van de documentaire Bà Nui (Grootmoeder) van regisseur Khoa Lê, waarin zijn 93-jarige grootmoeder rechtop in bed zit, een bril op haar neus, gehuld in een gouden pyjama en met sjaals om haar nek, een duizelingwekkende reeks vragen stelt.
‘Wanneer vertrek je (uit Vietnam)? Heb je tijd om met me te eten voordat je gaat? Eten je vrienden (cinematograaf Mathieu Laverdière en geluidstechnicus Simon Gervais) met ons mee? Waarom eten ze geen rijst? Eten ze alleen brood? Blijf je hier 1 nacht? Er is een bed boven; je vrienden kunnen ook blijven, dat is leuker. Waarom eten je vrienden onze rijst niet?’
Aandoenlijker dan de vragen is de uitdrukking op grootmoeders gezicht. Terwijl de camera dichterbij komt voor een close up, krijgen we een prachtig intiem beeld van haar oprechte bezorgdheid.
Ze praat met Lê, die niet in beeld is; en hij beantwoordt elke vraag, hoe vaak die ook wordt gesteld, met aandoenlijk geduld. Halverwege Lê’s film weerspiegelt dit moment de tedere relatie tussen grootmoeder en kleinzoon. De film won in november de prijs voor het beste nieuwe talent uit Quebec en Canada tijdens het Rencontres internationales du documentaire.
Wat aanvankelijk een eenvoudig portret leek van een pittige, oude dame, transformeert in iets dat complexer en onthullender is, zodra Lê zichzelf aan zijn film toevoegt. In de openingsscène wordt hem de les gelezen. Hij is een eenling, zo wordt gezegd, die zijn eigen gang gaat en niet met zijn familie kan samenleven.
Deze film kan zijn poging zijn om dat te verhelpen. We bespeuren Lê’s betrokkenheid als buitenstaander als hij met zijn giechelende nichtjes optrekt of vragen van zijn grootmoeder ontwijkt over wanneer hij gaat trouwen. Als de enige mannelijke kleinzoon, de ‘laatste Lê’, heeft hij de verantwoordelijkheid om de familienaam voort te zetten, zo wordt hem verteld.
Voicemailberichten van vrienden, ouders en zelfs een assistent van Thomas Mulcair stapelen zich op terwijl Lê zijn roots in Vietnam verkent met beeldende, artistieke vrijheid. Dromerige uitstapjes door de straten van de stad tijdens nieuwjaar worden gecombineerd met de geluiden van chanten of ambient muziek.
Het is een fysieke en interne reis, over de inspanningen van 1 persoon om familiegeschiedenis, herinneringen, botsende culturen en verbanden tussen generaties samen te brengen en zijn eigen identiteit in dat geheel te vinden.
‘Je moet je voorouders eren,’ draagt Lê’s grootmoeder hem op, in de laatste scène van de film. Bà Nôi is een ontroerende documentaire waarin hij dat nou juist doet. – Montreal Gazette [31.01.2014]